گزارش، دلایل و زمینه های سفر رئیس ستاد کل ارتش پاکستان به ترکمنستان - علی آباد جدید

به گزارش گروه بین الملل خبرنگاران، هفته گذشته رسانه های ترکمنستان خبر از سفر یک هیات عالی رتبه نظامی پاکستان به عشق آباد با رهبری ژنرال زبیر محمود حیات، فرمانده ستاد کل نیروهای مسلح پاکستان، و برگزاری دیدارهایی با مقامات وزارت امور خارجه ترکمنستان دادند.

در این دیدار، مشخصا پیرامون دو محور کلیدی مذاکرات و رایزنی ها میان مقامات دو طرف برگزار گردید. نخست، پیش رفت پروژه ترانزیت انرژی مشترک میان دو کشور در قالب ساخت و ساز خط لوله انتقال گاز ترکمنستان- افغانستان- پاکستان- هند (معروف به تاپی) و نیز پروژه دیگر خطوط ارتباطی فیبر نوری میان ترکمنستان، افغانستان و پاکستان که آن نیز هم اکنون در دست ساخت می باشد. طرفین در این نشست بر ضرورت تداوم همکاری ها در این پروژه ها که موجب توسعه کشورهای مشارکت نماینده و نیز منطقه می گردد، تاکید کردند.

محور دوم رایزنی های مقامات پاکستانی و ترکمنستانی، توسعه همکاری های نظامی و امنیتی بود. در این جلسه دو طرف بر توسعه همکاری ها در زمینه آموزش های تخصصی، سازماندهی دیدارهای متخصصین نظامی و تبادل تجربیات میان وزارتخانه ها و دپارتمان های مربوطه در دو کشور، بحث و گفتگو کردند.

با این حال سفر ژنرال زبیر محمود حیات به ترکمنستان ابعادی فراتر از این موضوع داشته و در چند محور قابل تحلیل و ارزیابی است:

1. تنش ها در کشمیر و تاثیر احتمالی آن بر تاپی

یکی از نگرانی های جدی ترکمنستان پس از شدت دریافت تنش ها و درگیری ها میان پاکستان و هند در زمینه مسائل اخیر کشمیر، تحت الشعاع قرار دریافت پروژه تاپی از این مساله بود. پیش از این بعضی تحلیل گران پاکستانی تردیدهایی در خصوص تداوم پروژه تاپی که بخشی از گاز طبیعی مورد احتیاج هند را از راستا پاکستان ترانزیت می نماید، مطرح نموده بودند. با این حال یکی از مقامات پاکستانی در اواسط سپتامبر به یکی از رسانه ها گفته بود که پاکستان به ترکمنستان تضمین داده که تنش ها با هند تاثیری بر این پروژه نخواهد داشت.

علاوه بر این، مبین سالات، مدیر سیستم های گاز بین کشوری (ISGS) که در پروژه های بزرگ خط لوله پاکستان نیز کار می نماید گفته بود: شرکت تاپی مسئول اجرای این پروژه است. شرکت های پاکستانی نیز در همین حال تضمین نموده اند که در بخش مربوط به این کشور، بیشترین مشارکت را داشته باشند. یک هیات از شرکت تاپی ماه اکتبر به پاکستان می آید و پیشرفت پروژه و برنامه تکمیل آن را آنالیز می نماید. این خط لوله به هر کدام از دو کشور پاکستان و هند، روزانه 1.3 میلیارد فوت مکعب گاز منتقل خواهد نمود.

در همین حال، می توان یکی از علل و زمینه های اصلی سفر ژنرال زبیر محمود حیات به عشق آباد را ارائه تضمین های جدی تر به مقامات ترکمنستانی در خصوص تاپی در نظر گرفت. پس از حل مسائل امنیتی در افغانستان، ترکمنستان نگرانی جدی از اقدامات خرابکارانه احتمالی گروه های شبه نظامی در پاکستان علیه این خط لوله دارد. بروز چنین تحولاتی علاوه بر آن که می تواند هزینه های سنگین امنیتی بر دوش شرکت تاپی بگذارد، آینده این پروژه 10 میلیارد دلاری را نیز با تردید روبرو خواهد نمود.

لازم به ذکر است تنش های پاکستان و هند در کشمیر زمانی شروع شد که دولت هند تصمیم به ابطال بند 370 قانون این کشور در خصوص جامو و کشمیر، که موجب لغو خودمختاری آن می شد را اعلام نمود. پس از آن سرکوب های شدید، درگیری های گسترده و کشتار شدیدی از سوی نظامیان هند در کشمیر روی داد که موجب اعتراض شدید پاکستان و افزایش تنش ها میان دو کشور شد.

2. مذاکرات طالبان و نگرانی های جدی عشق آباد

طی ماه های اخیر نگرانی های امنیتی ترکمنستان از سوی تحرکات طالبان افزایش چشمگیری یافته است. تصرف ولسوالی خُماب در ولایت شمالی جوزجان افغانستان که در مجاورت مرزهای ترکمنستان است، یکی از نگرانی های ماه های اخیر عشق آباد بوده است. در پی این حمله حدود 1500 نفر از نیروهای شبه نظامی وارد این منطقه شدند که این امر آماده باش نیروهای مرزی ترکمنستان را در پی داشت.

این در حالی است که مقامات آسیای مرکزی امیدواری زیادی به حل مساله افغانستان و طالبان به وسیله مکانیزم ازبکستان و با مشارکت بازیگران منطقه ای و بین المللی داشتند. از سال 2018 به بعد ازبکستان میانجی گری فعالانه ای را برای حل و فصل اختلافات میان طالبان و دولت مرکزی افغانستان و دست یابی طرفین به یک توافق صلح صورت داده است. حضور مقامات طالبان در تاشکند و مذاکرات متعدد دو و چندجانبه با طرفین درگیری و بازیگران منطقه ای، از جمله اقداماتی بود که ازبکستان طی این مدت صورت داد. با این حال، پس از مواضع اخیر ایالات متحده در این مذاکرات، دوباره نگرانی ها در خصوص آینده افغانستان افزایش یافته است.

به همین دلیل رسانه ها خبر از دیدار مقامات پاکستانی با یک هیات از طالبان در اسلام آباد را منتشر نموده اند. محتوای این مذاکرات با توجه به روند تحولات افغانستان می تواند برای ترکمنستان نیز بسیار حائز اهمیت باشد. از این منظر، بعضی تحلیل گران، همان طور که سفر عمران خان به ایران را اطلاع رسانی احتمالی در خصوص مذاکرات اجرا شده می دانند، سفر ژنرال زبیر محمود حیات به ترکمنستان را نیز در این زمینه تحلیل می نمایند.

در همین حال باید توجه داشت که در مساله تامین امنیت خط لوله تاپی، خبرهایی مبنی بر یاری دریافت ترکمنستان از طالبان منتشر شده بود. بعضی منابع وابسته به طالبان در سال های 2016 و 2017 اخباری مبنی بر درخواست دولت ترکمنستان برای همکاری امنیتی با این کشور و تامین امنیت مراسمات، برنامه ها و پروژه های این کشور خبر داده بودند.

در کنار این موضوع شاید بتوان درخواست یاری از قوای نظامی پاکستان را برای مقابله با تهدیدات امنیتی در مرزهای جنوب شرقی ترکمنستان، در مقابل گروه های تروریستی دیگر در افغانستان همچون داعش نیز در نظر گرفت. ترکمنستان از سال 2018 به بعد در قبال این تحرکات و حملات خود را آسیب پذیر نشان داده است. اسلام آباد می تواند یکی از گزینه های دریافت یاری برای عشق آباد باشد.