یادداشت، اروپا و گزینه ادامه فشار بر ایران در واکنش به گام چهارم - علی آباد جدید

برای سفر به تور اروپا با بهترین کارشناسان مشورت کرده و بهترین برنامه سفر را انتخاب کنید.

به گزارش خبرنگاران، وزرای خارجه سه کشور اروپایی و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا بیانیه مشترکی را درباره برجام منتشر نموده و در آن در مورد از سرگیری غنی سازی در فردو ابراز نگرانی کردند. تروئیکای اروپایی از ایران خواسته اند تا به برجام کاملا پایبند بوده و بدون هیچگونه تاخیری به تمامی تعهدات برجامی بازگردند.

جالب است که در بخشی از بیانیه ادعا شده است که اتحادیه اروپا به تمامی تعهدات برجامی از جمله امور مربوط به برداشتن تحریم ها پایبند بوده است. این بند از بیانیه کمی تامل برانگیز و عجیب بنظر می رسد، تا حدی که برداشت اولیه این است که شاید وزرای خارجه اروپایی درباره توافقنامه دیگری بیانیه صادر نموده اند، نه درباره برجام.

محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در واکنش به بیانیه فوق نوشت: به تعهدات خود ذیل برجام کاملا پایبند بوده ایم. شما؟! واقعاً؟! فقط یک تعهد را نشان دهید که در 18 ماه گذشته به آن عمل نموده اید.

بیانیه روز دوشنبه گویای واقعیت دیگری نیز هست. زمانی که آمریکا از برجام خارج شد، اروپایی ها به ابراز تاسف و درخواست های ضعیف از آمریکا بسنده کردند، اما زمانی که نوبت به واکنش ایران می رسد، اروپایی ها مدعی پایبندی به توافق شده و از ایران می خواهند پایبندی کامل به برجام داشته باشند، آن هم بدون کوچکترین اشاره ای به خسارات خروج آمریکا و عدم توانمندی اروپا برای جبران تعهدات برجامی.

البته بیانیه اخیر با مواضع قبلی اروپا تناقضی آشکار دارد. اروپایی ها خود در گذشته به آسیب های خروج آمریکا از توافق اذعان نموده اند، به همین دلیل هم 11 تعهد به ایران در زمینه جبران این خسارت دادند. اما الان به ناگهان صحبت از پایبندی کاملشان به توافق می نمایند.

بنظر می رسد، اروپا با امتحان کردن سناریوهای مختلف، از وقت کشی گرفته تا درخواست تجدید نظر آمریکا، یا مکانیزم های نمادینی مانند اینستکس، به استیصال خود در این زمینه پی برده است. تحولات دو سال گذشته بیش از همه چیز میزان ناتوانی و وابستگی اروپا در رابطه با آمریکا را به رخ اهالی قاره سبز کشانده است. اروپا که الان نه زورش به آمریکا می رسد و نه می تواند تهران را برای برنداشتن گام های کاهش تعهدات ذیل توافق هسته ای قانع کند، دچار وضعیتی شده است که نه راه پیش دارد و نه راه پس.

وضعیت دوگانگی کنونی شاید عاملی بوده که اروپا میان ایران و باقی ماندن آن در تعهدهسته ای و همراهی با اروپا یکی را انتخاب کند. شاید دلیل امر همین است که اروپا ناگهان تغییر رنگ داده و بجای جبران تعهدات، به سیاست فشار بر ایران روی بیاورد. سیاستی که پیش از این به صورت عملیاتی در همراهی با آمریکا در پیش گرفته بود ولی در اعلام سعی داشت خود را هوادار ادامه حیات رویکرد دیپلماتیک نشان دهد.

اروپا که زمانی تهدید می کرد در ازای برداشتن گام چهارم از برجام خارج خواهد شد، به خوبی می داند که فروپاشی این توافق هزینه های سنگینی را بر دوش اتحادیه خواهد گذاشت. اگر بیشترین نفع ایران از برجام برطرف تحریم های مالی بود، که با خروج آمریکا و بازگشت تحریم ها عملا بی اثر شده است، اروپا دغدغه ها و ملاحظات فراوانی را دارد که در پی مرگ برجام می توانند به واقعیت بپیوندند. بماند که با این روند آبرو و اعتبار اروپا با این اقدامات آمریکا بر باد رفته است. از اینروست که تروئیکای اروپایی در بیانیه خود همچنان بر حفظ توافق تاکید می نماید، هر چند که قبل از آن تهدید متفاوتی نموده بودند. این رویکرد در ضمنً تاکیدی دوباره بر این امر است که در این راه اروپا به همان اندازه آمریکا قابل اعتماد نیست و ایران نیز نباید انتظاری متفاوتی از اروپایی ها داشته باشد.

در بخش دیگری از بیانیه، اروپایی ها به استفاده از مکانیزم حل اختلاف اشاره نموده اند تا تلویحا ایران را به کشاندن موضوع به شورای امنیت و استفاده از مکانیزم ماشه تهدید نمایند. هر چند که در ادامه به استفاده از ظرفیت های دیپلماتیک برای کاهش تنش اشاره نموده اند. اروپا که خود را در مقابل آمریکا مستاصل می بیند، این بار برای حفظ برجام بجای عمل به تعهدات و جبران کمبودها به ادامه فشار پیشین و تهدید ایران روی آورده است تا این سناریو را نیز امتحان کند؛ سناریویی که تا الان جواب نداده و تغییری در محاسبات تهران ایجاد ننموده است.

صرفنظر از تهدیدات اروپایی ها و قابل اجرا بودن این تهدیدات، به نظر راهکاری که برای ایران باقی می ماند ادامه و حفظ همان راهبردی است که تاکنون آمریکا را در قبال ملت ایران به استیصال کشانده و از این پس و در برابر اروپا باید محک بخورد. به نظر تصریح بر ادامه راهبرد مقاومت فعال که کاهش تعهدات برجامی در ذیل این راهبرد برداشته شده همچنان باید گزینه اصلی ایران باشد اما نوع گام های ایران و نحوه اجرای قدرتمند این گام ها همچنین باید بتواند پیغام لازم برای تحریک اروپایی ها به عمل به تعهدات خود در توافق هسته ای برساند.

نویسنده: بیژن عباسوند، کارشناس مسایل بین الملل

.