زیست بشر فناوری زده در جامعه اطلاعاتی - علی آباد جدید

در بخشی از مقدمه می خوانیم: بیش از یک دهه از چاپ نسخه انگلیسی کتاب جامعه اطلاعاتی نوشته رابرت حسن می گذرد و باید اذعان کرد که با توجه به سرعت سرسام آور تکنولوژی های ارتباطی و شبکه های اجتماعی، تحولات بسیاری رخ داده و تعریف جامعه اطلاعاتی بسیار پیچیده تر شده است. امروز فضای سایبری یا اینترنت مرزهای جغرافیاییی و فرهنگی را کم رنگ تر از گذشته یا تقریبا نامرئی کرده است. در این عرصه کاملا تعاملی و پرشتاب هیچ انسان، نهاد، شرکت یا کشوری در امان نیست و نمی تواند مثل گذشته هر عملی را انجام دهد یا هر کلامی را منتشر کند و به زبان آورد و در عین حال از گزند آسیب های روزگار در امان باشد.

رابرت حسن نویسنده این اثر استاد دانشگاه ملبورن استرالیاست و تا به حال در حوزه های مختلف علوم ارتباطات به انتشار اثر پرداخته است. از جلمه حوزه هایی که او به آن ها ورود کرده است می توان به رسانه ها، علوم ارتباطات، تاثیرات اجتماعی و فرهنگی و البته اقتصاد سیاسی عصر دیجیتال و تاثیر فناوری های نوین ارتباطات و اطلاعات از جنبه کالاشدگی انسان و محیط آن اشاره کرد.

مانند سایر آثار این نویسنده در این کتاب نیز او با رویکردی جامعه شناختی و حدودی فلسفی در پی بررسی ابعاد مختلف زندگی بشر فناوری زده در جامعه اطلاعاتی برآمده است. کتاب در هفت فصل اصلی تدوین شده است: جامعه اطلاعاتی امروز؛ شتاب در همه چیز، آینده جامعه اطلاعاتی، توانایی های اطلاعات، یک سیاره کوچک، کالاشدگی و فرهنگ در جامعه اطلاعاتی، سریع تر و سریع تر و کدام حکم می راند؟ سیاست و کنترل در جامعه اطلاعاتی.

کتاب در ابتدا با رویکردی تاریخی به سراغ ریشه های شکل گیری جامعه اطلاعاتی می رود و در ادامه و با نگاهی انتقادی تفکر و تعمق در کارکردها و تاثیرات منفی فناوری های ارتباطات و اطلاعات را تنها راه گریز از تبعات این جامعه بر می شمارد. در فصل اول نویسنده به سراغ نشان دادن مرزهای جامعه اطلاعاتی می رود و تاثیرات آن بر تمام عرصه های زندگی انسان امروز یادآور می گردد. فصل دوم همانطور که از عنوان آن برمی آید جامعه اطلاعاتی را در آینده مورد توجه قرار داده و به تاثیرات آینده فناوری های اطلاعاتی در شیوه های تولید می پردازد. با همین مبناست که نویسنده جامعه اطلاعاتی را نیاز و لازمه ادامه حیات نظام سرمایه داری معرفی کرده و رابطه ایدئولوژی و جامعه اطلاعاتی تاکید می کند.

در بخش سوم نویسنده سراغ نظریه های مهم و برجسته جامعه اطلاعاتی می رود و با بررسی اندیشه های مانوئل کاستلز، دن شیلر، نظریه جامعه شبکه ای و دیدگاه های مربوط به سرمایه داری دیجیتال، به اهمیت نقش مطالعات انتقادی در فهم مفهوم جامعه اطلاعاتی می پردازد.

نویسنده در فصل چهارم به نظریه فشردگی فضا و سرعت دریافت زمان از دیوید هاروی می پردازد و رابطه آن با جامعه اطلاعاتی را مورد توجه قرار می دهد. نویسنده در فصل پنجم بیش از هر چیز به کالا شدگی فرهنگ و فرهنگ کالا شده پرداخته و نقش مخرب جامعه اطلاعاتی بر فرهنگ را برجسته می کند. فصل ششم را می توانیم از فصول مهم کتاب به حساب بیاوریم در این بخش مولف اثر سرعت و شتاب زدگی را به عنوان عنصر لاینفک جامعه اطلاعاتی مورد توجه جامعه شناسانه و فلسفی قرار داده و کوشیده نشان دهد نئولیبرالیسم و نظام سرمایه داری در ذات خود نیاز به سرعت دارد و ابزارهای ارتباطی و فناوری های اطلاعاتی می توانند تسهیل گر و در خدمت عملکرد این نظام باشند.

فصل هفتم و پایانی کتاب به نتیجه گیری اختصاص دارد و نویسنده با معرفی نگاه سوم به جامعه اطلاعاتی دیدگاه های خوشبینانه و بدبینانه نسبت به این مفهوم را رد می کند و داشتن شکی منطقی و همراه با میانه روی در استفاده از جامعه اطلاعاتی را مورد تاکید قرار می دهد. او در سطور پایانی کتاب می نویسد: تا کنون جامعه اطلاعاتی در یک خلا دموکراتیک کارکردی سیاسی داشته است. تا زمانی که این خلا با سیاستی مشخص پر نگردد، ما به سوی آینده ای با درس هایی از گذشته و مقصدی تیره و تار در حرکت هستیم. این شرایط مشابه دور باطلی است که همیشه بر جای اول یعنی استفهامات سیاسی باز می گردد. ما مسئولیت فکری و سیاسی داریم تا در عمق این مساله کاوش کنیم و برای ترک هایی که در ساختمان واقعیت کنونی وجود دارد، به دنبال فضاهای مثبت باشیم تا بتوانیم تجمسی دیگر را رقم بزنیم.

جامعه اطلاعاتی به قلم رابرت حسن با ترجمه داوود آقا رفیعی، ویراستاری غلامرضا آذری، در 284 صفحه، شمارگان 500 نسخه و قیمت 38 هزار تومان به همت انتشارات ثانیه در اختیار علاقه مندان قرار گرفته است.