آن چه مانع سامان دریافت سینما و ادبیات می گردد - علی آباد جدید

این نویسنده در گفت وگو با خبرنگاران، درباره کمیت و کیفیت اقتباس از داستان های ایرانی در سینما و تجربه هایی که در این زمینه اتفاق افتاده اند اظهار کرد: در سال های اخیر نمونه شاخصی که تجربه موفقی بوده باشد، ندیده ام. چند اقتباس امیدبخش از داستان هایی که نسبتا خوب بوده و از نویسندگانی که می گردد گفت توانستند آثارشان را به جهانی سینما هم منتقل نمایند، اتفاق افتاده است. اما درباره این که نسخه سینمایی این ها چقدر اتفاق شاخصی بوده و به جریان تبدیل شده است باید بگویم که من هنوز خیلی مطمئن نیستم این اتفاق کامل اتفاق افتاده یا نمونه شاخصی وجود داشته باشد.

او اضافه نمود: چند نمونه کلاسیک در سینما و ادبیات ایران وجود دارد که به سال های گذشته مربوط است؛ اقتباس های معروفی مثل دایی جان ناپلئون، گاو و ... . اما فکر می کنم در شرایط فعلی هنوز شاهد یک اتفاق شاخص نیستیم و این یک دلیل خیلی ساده و عمده دارد؛ ادبیات به شکلی که در سینما قابل استفاده باشد کمتر نوشته می گردد.

محمودی ایرانمهر با بیان این که ادبیات ما بیشتر به درون گرایی و ذهنیت گرایی رو دارد، گفت: سینما کمتر می تواند از این جنس ادبیات استفاده کند و به کنش، اتفاق و ماجرا احتیاج دارد. ادبیات داستانی معاصر ما کمتر واکنش محور است و کمتر در آن اتفاق هایی که ظرفیت سینمایی داشته باشد دیده می گردد، به همین ترتیب سینما هم هنوز سازوکار خیلی قدرتمندی برای این که بخواهد آثار ادبی را بخواند، فیلتر کند و داستان های مورد استفاده برای اقتباس را انتخاب کند ندارد. سینما هم مسائل، ضعف ها و کمبودهای خاص خود را دارد و سیستم قدرتمند و آدم هایی که توانمند باشند تا بتوانند این کار را انجام دهند، کمتر دارد.

این نویسنده سپس به تمایل کارگردانان برای اقتباس از نمونه های خارجی اشاره و اعلام کرد: من بارها و بارها دیده ام که کارگردانان و تهیه نمایندگانی آثار خارجی ای را به من داده اند که اگر می گردد از روی آن ها اقتباس کنیم، البته هیچ کدام به خاتمه نرسید، ولی تمایل به این کار میان آن ها بسیار است؛ چون کارگردان ها می دانند که بخش عمده ای از سینمای جهان بر اقتباس راسخ است. این را هر کارگردانی هم که تازه آغاز به کار نموده باشد می داند که حداقل هفت مورد از 10 اثر عظیم تاریخ سینما از روی آثار داستانی اقتباس شده، بنابراین این را هر کسی می داند. اما این که چطور بتوانند از آن استفاده نمایند، بحث دیگری است. چون هم به کارگردانی که ظرفیت و توان چنین کاری را داشته باشد و هم نویسنده ای که بتواند واقعا اقتباس کند احتیاج دارد، این یک تخصص کاملا ویژه است. شاید خیلی از داستان نویسان نتوانند کارشان را به نسخه سینمایی تبدیل نمایند و خیلی از فیلم نامه نویسان هم نتوانند جان مایه داستان را به نحوی دریافت نمایند که قابلیت تبدیل شدن به یک نسخه سینمایی را داشته باشد.

او در ادامه ادبیات و سینما را دو قطب که اکنون در کشور ما از هم دور هستند دانست و گفت: خلأ در سینما و تلویزیون وجود دارد و تا زمانی که اقتباس از ادبیات اتفاق نیفتد، نه شرایط سینمای ایران و نه شرایط ادبیات ایران سامانی نمی گیرد. باید بین این دو قطب عظیم ارتباط مؤثر و تعامل ایجاد گردد، ولی در حال حاضر این ارتباط خیلی کم است، چون به ندرت اثری از ادبیات در سینما می بینیم و سینما هم طبیعتا نمی تواند ادبیات را تغذیه کند. در بسیاری از کشورهای جهان بخشی از درآمد فراوری آثار ادبی به وسیله سینما تامین می گردد. اما این اتفاق خیلی خیلی به ندرت در این جا رخ می دهد و سینما و ادبیات دو قطب دور از هم هستند که ارتباط شان هنوز خیلی برقرار نشده است.

این داستان نویس در خاتمه به تفاوت میان کارگردانانی که امروزه فعالیت می نمایند نسبت به کارگردانان گذشته اشاره و اظهار کرد: در سال هایی که من بیشتر کار می کردم شرایط حادتر بود، کارگردان هایی که من آن موقع با آن ها در ارتباط بودم یا دانش ادبیات را نداشتند تا بفهمند ادبیات چیست یا تمایلش را نداشتند و به هر حال از ادبیات دور بودند. ولی به نظر من امروزه اوضاع بهتر شده و کارگردانان جوان تر، باسوادتر، تحصیل نموده و پخته تر هستند و امیدوارم این اتفاق توسط افراد توانمندتر که دانش و علاقه بیشتری به برقراری این پیوند دارند انجام بگیرد. به هر حال فکر می کنم افرادی که این روزها کار می نمایند، آدم های امیدوارنماینده تری هستند، اما آن چه باید بگردد و شایسته ادبیات و سینمای ایران است هنوز اتفاق نیفتاده است.