لیست عجیب مشاغل سخت و زیان آور - علی آباد جدید

به گزارش همشهری، این نخستین بار نیست که کارکنان یک صنف خواستار قرار گرفتن در لیست مشاغل سخت و زیان آور هستند. از سال 1331 که قانون بازنشستگی مشاغل سخت و زیان آور برای نخستین بار در قانون بیمه های اجتماعی کارگران مطرح شد تا به امروز ده ها صنف خود را مستحق بازنشستگی پس از 20 سال فعالیت می دانند.

گواه آن درخواست 1200 شغل برای قرار گرفتن در لیست مشاغل سخت و زیان آور در کمیته آنالیز مشاغل وزارت کار است که اغلب آن ها فاقد شرایط عنوان شدند. در سال 1394پس از آنالیز های لازم حدود 110 شغل در 13 گروه شغلی احصا و به تصویب شورای عالی حفاظت فنی رسید تا از این به بعد کمیته های بدوی ادارات تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان ها طبق معیار های معین شده و دستور العمل واحد، درخصوص درخواست بیمه شدگان برای بازنشستگی براساس مشاغل سخت و زیان آور تصمیم گیری نمایند.

مشاغل سخت و زیان آور چیست؟

2 گروه مشاغل سخت و زیان آور وجود دارد؛ دسته اول کار هایی است که در آن ها عوامل فیزیکی، شیمیایی، مکانیکی و بیولوژیکی محیط کار، غیراستاندارد بوده و بر اثر اشتغال کارگر تنشی به مراتب بالاتر از ظرفیت های طبیعی (جسمی و روانی) در او ایجاد می گردد که نتیجه آن بیماری شغلی و عوارض ناشی از آن بوده است و دسته دوم مشاغلی هستند که ماهیتا سخت و زیان آور هستند و درصورت به کارگیری تمهیدات بهداشتی، ایمنی و تدابیر مناسب سختی کار کاهش می یابد، ولی سخت و زیان آوری این مشاغل حذف نمی گردد.

2 دیدگاه درباره افزایش مشاغل سخت و زیان آور و به تبع آن بازنشستگی پیش از موعد وجود دارد؛ دسته ای از کارشناسان می گویندکه این قانون باعث ورشکستگی صندوق های تامین اجتماعی می گردد، ولی گروه دیگر می گویند که افزایش 4 درصدی نرخ پرداخت حق بیمه نسبت به شرایط عادی بازنشستگی، باعث افزایش منابع عایدیی تامین اجتماعی می گردد.

پایداری صندوق های بازنشستگی در خطر است

روزبه کردونی، رئیس مؤسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی جزو گروه اول است. او در این باره می گوید: طرح بازنشستگی پیش از موعد مشاغل سخت و زیان آور، در حالی مطرح شده که صندوق های بازنشستگی کشور به دلایل مختلف با چالش های پایداری مالی روبرو هستند؛ به این معنا که نه تن ها عایدی ها کفاف هزینه های جاری را نمی دهند، بلکه آینده تأمین مالی تعهدات بلندمدت آن ها نیز با تهدید روبرو است. غیر از آن، این فرایند خلاف مسیری است که در راستای افزایش امید به زندگی در کشور های مختلف دنبال می گردد.

کردونی تأکید دارد که باید به مردم درباره آسیب های اجرای طرح بازنشستگی پیش از موعد اطلاعات بیشتری داد تا نسبت به تبعات آن مطلع باشند؛ بازنشستگی پیش از موعد از یک سو با کاهش عایدی های صندوق های بیمه ای و از سوی دیگر با افزایش هزینه های آنها، پایداری مالی صندوق ها را به خطر می اندازد. بعلاوه بازنشستگی پیش از موعد مغایر با اصول بیمه ای و دقیقا معکوس با فرایند اصلاحات صندوق های بازنشستگی در دنیا است. درحالی که تجربه کشور های مختلف نشان از اصلاح قوانین و مقررات بازنشستگی در راستای افزایش سن بازنشستگی دارد.

برخی می گویند که طرح بازنشستگی پیش از موعد، به افزایش اشتغال جوانان یاری می نماید، اما کردونی معتقد است که این ایده پشتوانه علمی معتبری ندارد و شواهد علمی هیچ ارتباط مثبت قطعی را بین کاهش سن بازنشستگی و افزایش اشتغال جوانان نشان نمی دهد. حتی بسیاری از مطالعات نشان می دهد که کاهش سن بازنشستگی به اشتغال جوانان یاریی نمی نماید. اگر هم این جایگزینی در اقتصاد ایران تأیید گردد، تضمینی برای جایگزینی کامل و تناظر یک به یک آن نیست.

رئیس مؤسسه پژوهش تامین اجتماعی در ادامه به موضوع سالمندی جمعیت اشاره نمود و گفت: هنگامی که سالمندی جمعیت در کشور به وقوع بپیوندد، با این حجم از مستمری بگیران تأمین مالی مستمری ها به طور قطع با مشکل روبرو خواهد بود و بار اجتماعی گسترده ای به همراه خواهد داشت و بدون تردید از این نظر پایداری جمعیتی را به خطر می اندازد.

توسعه بخش غیررسمی اقتصاد

کردونی با بیان اینکه بازنشستگی زودهنگام، با خارج کردن افراد غیرسالمند از بازار کار رسمی، به رشد مالی، در شرایطی که باید برای وقوع پدیده سالمندی در کشور آمادگی داشته باشیم، ضربه می زند، شرح داد: بازنشستگی پیش از موعد، چون منجر به توسعه بخش غیررسمی می گردد، افزایش هزینه های اداری و بازرسی درنتیجه تمکین نکردن به قانون را ممکن است در پی داشته باشد.

بعلاوه با توجه به شرایط تورمی کشور و نظر به قوانین موجود درخصوص اشتغال بازنشستگان، نظر به اینکه از یک سو مستمری ها کفاف زندگی مستمری بگیران را نمی دهد و از سوی دیگر مستمری بگیران توانایی انجام کار را دارند، بازنشستگی های زودهنگام قطعاً به توسعه بخش غیررسمی اقتصاد دامن خواهد زد.

یکی دیگر از نقد هایی که مخالفان بازنشستگی پیش از موعد دارند، این است که بهداشت روانی افراد را به خطر می اندازد. کردونی در این باره گفت: بازنشستگی پیش از موعد فرایند آسیب به بهداشت روانی افراد، به خصوص مردان را که عموماً بر اثر کاهش فعالیت اجتماعی در دوران بازنشستگی رخ می دهد، تسریع می نماید. بعلاوه طرح بازنشستگی پیش از موعد با سیاست های ترویج فرهنگ کار در میان مردم در تناقض است.

اما موافقان بازنشستگی پیش از موعد و افزایش لیست مشاغل سخت و زیان آور می گویند که این قانون به افزایش اشتغال در میان جوانان یاری می نماید و از طرف دیگر نرخ امیدواری به زندگی را در افراد میانسال بالا می برد. بعلاوه مؤسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی اخیرا تحقیقی درخصوص مشاغل سخت و زیان آور با عنوان آنالیز تأثیر اجرای بازنشستگی پیش از موعد بر منابع و مصارف سازمان تامین اجتماعی ارائه داده، که در فصل چهارم آن از زبان موافقان بازنشستگی بیش از موعد نوشته است: به دلیل افزایش 4 درصدی نرخ حق بیمه نسبت به شرایط عادی بازنشستگی، شاهد افزایش منابع عایدیی سازمان تامین اجتماعی به ازای تک تک افراد مشمول هستیم. پس این روش به عایدیزایی صندوق ها یاری می نماید.

کارفرمایانی که قانون را دور می زنند

البته اینگونه نیست که همه کارکنان مشاغل سخت و زیان آور بتوانند از مزایای آن استفاده نمایند. بسیاری از آن ها به دلیل دور زدن کارفرما برای نپرداختن سهم 4 درصدی عملا از بازنشستگی 20 سال کار محروم هستند. در سال های اخیر مباحث دنباله داری درباره اینکه کدام صنوف در گروه مشاغل سخت و زیان آور قرار می گیرند بین فعالان کارگری و کارفرمایی به وجود آمده است.

فعالان کارفرمایی از قوانین مرتبط با مشاغل سخت و زیان آور و مصادیق این نوع مشاغل انتقاد دارند و هرازگاهی خواستار بازنگری در این مورد می شوند؛ خواسته ای که می تواند منجر به تضییع حقوق کارگرانی گردد که به سختی کار می نمایند و کار آن ها آسیب های متعدد روانی و جسمی برای آن ها در پی دارد.

دبیرکل کانون عالی انجمن های صنفی کارگران ایران در این باره می گوید: سوءاستفاده هایی در بحث مشاغل سخت و زیان آور وجود دارد. برای مثال برخی کارفرمایان کارگران را مجبور به توافق می نمایند؛ یعنی رضایت آن ها را می گیرند تا حق بیمه مشاغل سخت و زیان آور را نپردازند و آن ها هم به دلیل ترس از بیکاری چیزی نمی گویند. در واقع، آن طور نیست که هر کس در مشاغل سخت و زیان آور فعالیت داشت به صورت اتوماتیک وار مشمول قوانین مربوط به آن گردد. افراد باید پیگیر این شرایط باشند و خیلی ها 30 سال کار می نمایند و دنبال چنین چیزی هم نمی فرایند.

هادی ابویی بعلاوه در بخش دیگری از سخنان خود گفت: یک بحث مهم دیگر درباره مشاغل سخت و زیان آور نوع پرداخت حق بیمه است. این امکان وجود دارد که کارفرمایان جای پرداخت 4 درصد حق بیمه مشاغل سخت و زیان آور به صورت ماهانه، آن را جمع نمایند و یک جا بپردازند درحالی که وقتی حق بیمه جمع می گردد در موارد زیادی مشکل ایجاد می گردد؛ بنابراین بهتر است پرداخت حق بیمه مشاغل سخت و زیان آور ماه به ماه باشد. بعلاوه برخی از کارفرمایان افراد دیگری را به عنوان کارگر مشاغل سخت و زیان آور معرفی می نمایند که از دوستان و نزدیکانشان هستند و بدین ترتیب دنبال سوءاستفاده از این قانون می فرایند.

تجارب دنیای چه می گوید؟

هیچ گونه استاندارد، فرایند و ویژگی معینی درخصوص طرح های بازنشستگی پیش از موعد در مشاغل سخت و زیان آور در کشور های مختلف وجود ندارد و هر کشوری روش های متفاوتی را در اجرای این طرح در پیش می گیرد. این موضوع در ابعاد مختلف ازجمله مشاغل مشمول، شرایط بازنشستگی، مزایای تخصصی و... وجود ندارد و در کشور های مختلف موارد متفاوتی قابل مشاهده است.

مثلا در برخی کشورها، طرح بازنشستگی پیش از موعد در مشاغل سخت و زیان آور را از طرح های عمومی بازنشستگی جدا می نمایند و فرایند های مالی خاصی را برای آن درنظر می گیرند. برخی کشور های دیگر، برخی مشاغل را از لیست مشاغل سخت و زیان آور خارج نموده و افراد مشمول را به شرایط عادی بازنشستگی برگرداندند و حتی سن بازنشستگی آنان را نیز افزایش داده اند.