شناسایی 4 جهش ویروس کرونا، خاصِ ایران - علی آباد جدید

معاون فناوری پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری با اشاره به اقدامات این پژوهشگاه در زمینه شناسایی تغییر جهش های ویروس کرونا، گفت: بر اساس مطالعات اجرا شده در ایران حدود 23 جهش ژنوم این ویروس را مشاهده و گزارش کردیم، ضمن آنکه 4 نوع از جهش های مشاهده شده خاص ایران است. البته در اروپا نیز جهشی از این ویروس یافت شد که خاص آن منطقه و قدرت شیوع آن 9 برابر سایر جهش ها است.

دکتر محمدعلی ملبوبی اظهار کرد: با اعلام رسمی شیوع کرونا در کشور، یکی از مسایلی که با آن روبرو شدیم، این بود که باید فراوانی جهش ها در جمعیت را شناسایی کنیم در غیر این صورت در تشخیص، درمان و تولید واکسن راه به جایی نخواهیم برد.

وی ادامه داد: از این رو طرح شناسایی جهش این ویروس در ایران و دنیا را در دستور کار قرار دادیم که این طرح شامل دو بخش آزمایشگاهی و داده های سطح دنیا است.

ملبوبی مطالعات در بخش آزمایشگاهی را مطالعه بر روی ویروس کرونای شیوع یافته در ایران دانست و یادآور شد: علاوه بر آن داده های موجود در دنیا را جمع آوری و آنالیز کردیم.

معاون فناوری پژوهشگاه زیست فناوری با تاکید بر اینکه در حال حاضر 90 هزار مورد توالی ژنوم کامل ویروس کرونا در دسترس است، خاطر نشان کرد: برای آنکه بتوانیم داده های جمع آوری شده را آنالیز کنیم، پاپ لاینی ایجاد شد تا بتوانیم از این طریق به سرعت داده ها را به صورت اتوماتیک و پشت سر هم ردیف و جهش های ویروس کرونا را شناسایی کنیم.

ملبوبی اضافه کرد: نتیجه این اقدام تهیه جداولی از جهش های ژنتیکی این ویروس شد و ما تصمیم گرفتیم این داده ها را در اختیار عموم قرار دهیم؛ از این رو در سایت پژوهشگاه بخشی با عنوان ردیابی ژنتیکی ویروس کرونا ایجادشد که در این بخش هم داده های ایران مربوط به جهش ژنوم این ویروس و هم داده های کشور های مختلف بارگذاری شده است.

به گفته وی، این داده ها به تفکیک ژن های ویروس در دسترس است که به طور دائم به هنگام خواهد شد.

معاون فناوری پژوهشگاه زیست فناوری با اشاره به اهمیت و کاربرد داده های مربوط به جهش ویروس کرونا، توضیح داد: محققانی که بر روی واکسن این ویروس متمرکز هستند، به اطلاعاتی نظیر پروتئین S نیاز دارند تا جهش های رخ داده شده در این ویروس را شناسایی کنند که این اطلاعات از طریق این سایت قابل دسترسی است.

جهش هایی که ویروس کرونا داشته است

ملبوبی با اشاره به جهش های ایجاد شده در کرونا ویروس، گفت: ما برای آنکه جهش های این ویروس را شناسایی کنیم، یک ژنوم آن را مرجع قرار می دهیم و همه ویروس های نوپدید از این ویروس را با ژنوم مرجع مقایسه می کنیم.

وی ادامه داد: از این طریق قادر خواهیم بود که بفهمیم در کجا ها و در کدام توالی، ژنوم تغییر یافته است.

معاون فناوری پژوهشگاه زیست فناوری با بیان اینکه در ایران حدود 23 جهش ژنوم این ویروس را مشاهده و گزارش کردیم، اظهار کرد: این جهش های ژنومی که ما مشاهده کردیم، با سایر کشور ها مشابه است به غیر از 4 مورد از این جهش ها که خاص ایران است.

ملبوبی اضافه کرد: بر این اساس ما از بیماران مختلف ویروس را جداسازی و آن را توالی یابی می کنیم و داده های به دست آمده در پایگاه داده ها جمع آوری خواهد شد.

اثرات جهش ویروس

وی با تاکید بر اینکه معمولا جهش ویروس اثری ندارد، یادآور شد: در صورتی که تغییر ایجادشده موجب شود که مزیتی برای بقا در جمعیت پیدا کند، ما به این مرحله نرسیده ایم و در فاز شناسایی جهش ها و قرار دادن آن در اختیار پژوهشگران هستیم تا آن ها در تحقیقات خود از این داده ها استفاده کنند.

ملبوبی در پاسخ به این سوال که اینکه جهش ژنوم این ویروس خاص ایران باشد، معنای خاصی دارد یا خیر، توضیح داد: فرض ما بر این است که جهش ها به صورت تصادفی رخ می دهند و این تنها یک پیش فرض است، ولی بر این اساس آنالیز ها را انجام می شود.

وی اضافه کرد: اینکه برخی از جهش ها خاص ایران است، به این معنا خواهد بود که 4 نمونه ویروسی داریم که در سایر کشور ها موجود نیست، همانطور که در اروپا نیز واریانتی از این ویروس است که بسیار شیوع یافته و غالب شده و حتی میزان شیوع آن 9 برابر بیشتر از جهش های قبلی است.

ضرورت توجه به پروتکل های بهداشتی کرونایی

معاون فناوری پژوهشگاه زیست فناوری تاکید کرد: برای آنکه ما بتوانیم این ویروس را مدیریت کنیم، باید روش هایی را اتخاذ کنیم که جهش ها خیلی در جمعیت تجمیع پیدا نکنند و این تنها راه چاره است و باید میزبان ها را از هم جدا نگه داریم.

وی با بیان اینکه جداسازی میزبان ها بسیار ساده و از طریق زدن ماسک امکان پذیر خواهد بود، ادامه داد: از این طریق جهشی که در بدن یک فرد ایجاد می شود، وارد سایر میزبان ها نخواهد شد، در غیر این صورت جهش بیشتری به این ویروس اضافه خواهد شد که ما به آن تجمیع جهش ها می گوییم.

ملبوبی در این باره تاکید کرد: جهش ها به طور معمول خطرناک نیستند و بیشتر اوقات بی اثر هستند، ولی زمانی که تجمیع می یابند، می توانند در تغییر رفتار ویروس کرونا اثرگذار باشند، ضمن آنکه اختلاط جهش ها با یکدیگر اقدامات درمانی و ساخت واکسن را دشوارتر می کند.

وی اضافه کرد: با توجه به این واقعیت مردم ما می توانند با انگیزه بیشتری از ماسک استفاده کنند، ضمن آنکه زمینه مناسبی فراهم می شود که بتوانیم این بیماری را کنترل کنیم.

یکی از ویژگی های مهم ویروس ها وقوع تغییرات نوکلئوتیدی حین تکثیر در داخل میزبان است. این عامل باعث شده تا طراحی واکسن موثر علیه این بیماری با چالش روبرو شده و دقت کیت های تشخیصی تا حدود 50 درصد کاهش یابد؛ لذا پروژه ردیابی ژنتیکی کرونا ویروس توسط جمعی از محققان از اواخر سال 1398 در پژوهشگاه زیست فناوری شروع شد تا دستاورد های علمی این محققان بتواند قدمی در پیشگیری و کنترل این ویروس باشد.

در وب سایت توالی یابی ژنتیکی ویروس کرونای پژوهشگاه ملی زیست فناوری و مهندسی ژنتیک در حال حاضر آنالیز های بیوانفورماتیکی بر روی بیش از 80 هزار توالی نوکلئوتیدی مربوط به کرونا ویروس در ایران و دنیا بارگذاری شده است که به تفکیک کشور و نوع ژن قابل دسترس خواهد بود.