صفر تا 100 لایه اوزون، ماجرای اوزون تراپی کریستیانو رونالدو چیست؟ - علی آباد جدید

به گزارش خبرنگار ، لایه اوزون سپر محافظی به ضخامت 300 دابسون یا 3 میلی متر در لایه استراتوسفر جو زمین است که با غلظت بالای مولکولی، از زمین در برابر اشعه فرابنفش خورشید محافظت می کند و از 3 لایه اتم اکسیژن تشکیل شده که در سال 1913 میلادی از طریق دو فیزیکدان فرانسوی به نام های هانری بویسون و شارل فابری کشف شد و در سال 1994 میلادی کشور های عضو مجمع عمومی سازمان ملل روز 16 سپتامبر را به نام روز دنیای حفاظت از لایه اوزون مشخص کردند.

وجود این لایه باعث محافظت در برابر آب مروارید چشم و سرطان پوست و نقص سیستم ایمنی بدن می شود، حفظ لایه اوزون برای کره زمین از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است، در صورت نزدیک شدن لایه اوزون به سطح کره زمین ممکن است آسیب شدیدی به گیاهان، درختان، موجودات زنده و انسان ها وارد شود.

کلروفلوئورکربن ها با نام CFC گاز هایی غیر سمی، غیر قابل اشتعال و غیر سرطان زایی هستند که در سوراخ شدن لایه اوزون نقش زیادی دارند، CFC از ترکیباتی شامل فلوئور، اتم کربن و اتم کلر تشکیل شده است.

از قرن 20 به بعد استفاده از CFC ها در زندگی بشر حیاتی شد مانند مایعات در یخچال ها و تهویه مطبوع، حلال ها، تابلو های مدار الکترونیکی، عوامل دمنده در تولید کف مانند کپسول های آتش نشانی و پیشران ظروف اسپری مانند اسپری رنگ.

CFC ها عمری طولانی در جو دارند و در حدود 20 تا 100 سال در جو زمین ماندگار هستند، به همین دلیل در 16 سپتامبر 1987 سندی با نام پروتکل مونترال از طریق 197 کشور در واتیکان به امضا رسید، در این سند کشور ها ملزم شدند تا از ترکیبات R-12 و R-22 استفاده نکنند.

بیش از 1 میلیارد گاو در سراسر دنیا وجود دارد که از این تعداد حدود 200 میلیونِ آن ها در کشور هندوستان زندگی می کنند. طول عمر میانه هر گاو به صورت میانگین 7 سال است، اما در برخی نژاد ها به 15 سال هم می رسد.

یک گاو می تواند به صورت میانه روزانه 45 کیلوگرم علوفه بخورد، پس از این مرحله غذا برای نوشخوار وارد 4 معده بزرگ این حیوان می شود، شکمبه بزرگ ترین معده گاو است که به نام یک محفظه تخمیر در بدن آن عمل می کند، پس از تخمیر علوفه گاز ها از طریق دهان گاو وارد جو زمین شده و موجب تخریب لایه اوزون می شود.

بر اساس گزارش ها بخش بزرگی از لایه اوزون در اقیانوس منجمد شمالی و قطب جنوب سوراخ شده که خصوصاً در طول فصل بهار در هر دو نیم کره بزرگ تر می شود، با وجود این بخش اشعه مضر فرابنفش خورشید که بسیار برای حیات در کره زمین خطرناک است طول فصل تابستان را طولانی تر می کند، این اتفاق با ورود گاز های مخرب به استراتوسفر اوزون اتقاق افتاده است.

برای جلوگیری از عمیق تر شدن سوراخ لایه اوزون می توان با کاهش استفاده از وسایل نقلیه و جایگزینی آن ها با دوچرخه سواری و پیاده روی، حذف استفاده از محصولات پاک کننده و جایگزین کردن محصولات غیر سمی همچون بی کربنات یا استفاده از سرکه برای تمیز کاری جلوی تخریب بیشتر لایه اوزون را گرفت، همچنین برای حفظ لایه اوزون باید مصرف گاز هایی مانند اکسید نیتروژن، متیل بروماید، هیدروکربن هالوژنه و کلروفلوئور کربن ها را که فرآیند تولید یا محتوای آن ها برای لایه اوزون خطرناک است، متوقف کرد.

نیروگاه های حرارتی، مقصر نخست

نیروگاه های حرارتی و گازی مهم ترین عامل تولید و انتشار گاز های گلخانه ای هستند، منبع 31 درصد گاز های گلخانه ای منتشر شده در کشور ایران از فعالیت نیروگاه های حرارتی است و در مقیاس دنیای نیروگاه های حرارتی بالاترین سهم تولید گاز های گلخانه ای را دارند، یعنی چیزی در حدود 23 درصد از کل تولیدشان.

بر اساس گزارش ها اگر تا سال 2025 میلادی، دنیا به سمت نیروگاه های تولید انرژی پاک مانند نیروگاه های برق آبی نرود، مقدار تولید گاز های گلخانه ای نیروگاه های حرارتی 50 درصد افزایش خواهد یافت.

حال 25 درصد کل گاز های گلخانه ای تولیدی ایران مربوط به سوخت انواع وسایل نقلیه است که در تولید و انتشار گاز های گلخانه ای در رده دوم کشور قرار گرفته است و با توجه به فرایند رشد جمعیت و افزایش استفاده از وسایل نقلیه در صورت عدم جایگزینی و استفاده از فناوری های نو شاید امید چندانی به کاهش تولید گاز های گلخانه ای در این بخش نباشد.

مصارف خانگی و تجاری 23 درصد و صنعت هم حدود 17 درصد در تولید گاز های گلخانه ای سهم دارند، همچنین سهم بخش کشاورزی و پالایشگاهی رقم کمی حدود 2 و 3 درصد از کل مقدار انتشار گاز های گلخانه ای کشور است، از طرف دیگر با توجه به خاموشی های اخیر کشور و طبق برنامه وزارت نیرو باید حدود 10 درصد ظرفیت حال حاضر کشور به تولید برق کل نیروگاه ها به صورت سالانه اضافه شود که با انجام چنین برنامه ای افزایش 50 درصدی تولید گاز های گلخانه ای از سوی نیروگاه های حرارتی طی 5 سال آینده خواهد بود، پس با شرایط فعلی کشور ایران برای تامین برق مورد نیاز چاره ای جز افزایش نیروگاه های حرارتی و تولید بیشتر گاز های گلخانه ای نخواهد داشت.

براساس کنوانسیون های بین المللی تمامی کشور ها موظف به اجرای قوانین محیط زیستی هستند، اکنون ایران با تولید 240 میلیون تن در سال جزء 10 کشور اول دنیا در زمینه تولید گاز های آلاینده است، بدین شکل ایران با افزایش 7 درصدی تولید در گاز های آلاینده طی یک دوره 12 ساله، مقدار گاز های آلاینده اش به 480 میلیون تن در سال خواهد رسید و با وجود عوامل دیگر آلوده کننده هوا مانند ریزگرد ها جزء آلوده ترین کشور های دنیا محسوب خواهد شد و مسائل زیان بار محیط زیستی فراوانی را برای دنیا در پی خواهد داشت که ممکن است با جریمه های سنگین مالی سازمان ملل روبرو شود.

حرکت به سمت نیروگاه های برق آبی

با توجه به نیازمندی های بشر به مصرف انرژی در بخش صنعت، مصارف خانگی و حمل و نقل نمی توان همه صنایع را به طور کامل تعطیل کرد، اما می توان مانند بسیاری از کشور های دیگر به سمت استفاده از انرژی های تنوپذیر و نیروگاه های برق آبی رفت.

نیروگاه های حرارتی ایران با تولید 240 میلیون تن گاز گلخانه ای در سال به نام بزرگ ترین منبع تولید و انتشار این گاز مخرب محیط زیست هستند، سایر کشور ها با استفاده از انرژی های تنو پذیر به سمت نیروگاه های برق آبی به جای حرارتی روی آورده اند، اما پرداختن به موضوع نیروگاه های برق آبی در ایران از سوی مسئولان مورد غفلت قرار گرفته است، در حال حاضر مقدار تولید برق از طریق نیروگاه های برق آبی کشور چیزی در حدود 12450 مگاوات نزدیک به 14 درصد کل ظرفیت نصب شده در تمامی نیروگاه های کشور است.

با احتساب ظرفیت نیروگاه های برق آبی در دست اجرا یا آماده اجرا در کشور مقدار تولید پاک چیزی در حدود 96000 GWh خواهد رسید. این مقدار نیروگاه های برق آبی در کشور در مقایسه با ظرفیت فرضی متناظر نیروگاه های حرارتی می تواند از انتشار حدود صد ها میلیون تن گاز های گلخانه ای جلوگیری کند.

رضا فلاح کارشناس تغییر اقلیم در گفت وگو با خبرنگار خبرنگاران، در مورد آخرین شرایط لایه اوزون گفت: با توجه به تلاش هایی که در سال های اخیر در راستای اجرای پروتکل مونترال برای کنترل ترکیبات مخرب لایه اوزون جوی شده است، آخرین بررسی ها نشان می دهد که مقدار تخریب این لایه و کاهش ضخامت آن در برخی نقاط که اصطلاحا حفره لایه اوزون نامیده می شود، در ابتدای سال 2020 به کمترین مقدار از حدود 30 سال پیش رسیده است.

وی اضافه کرد: در عین حال شرایط آب و هوایی و رخداد های خاص جوی تاثیر زیادی بر مقدار این تخریب دارد، به طوری که مقدار بزرگترین و عمیق ترین شکاف لایه اوزون در قطب جنوب، تحت تاثیر گردباد های قطبی قوی، پایدار و بسیار سرد، در اکتبر سال 2020 به بیشترین حد خود با وسعت حدود 24 کیلومترمربع رسیده بود که هر چند بررسی ها در ژانویه سال 2021 نشان می داد که این شکاف تا حد زیادی بسته شده است، اما به منزله هشداری بود بر اینکه اجرای پروتکل مونترال و منع استفاده از ترکیبات مخرب لایه اوزون لازم است همچنان با جدّیت دنبال شود، در حال حاضر هم تضعیف لایه اوزون در منطقه های از قطب جنوب، استرالیا و شرق چین مشاهده می شود.

فلاح در پاسخ به این سوال که چرا بخش های قطبی کره زمین از شکاف های عمیق تری برخوردار است گفت: گردباد قطبی یا تاوه قطبی، بسته ای بزرگ از هوای بسیار سرد است که در طول زمستان بر منطقه ها قطبی شمال و جنوب کره زمین استقرار می یابد. تاوه قطبی به صورت گردشی چرخنده با مقیاس سیاره ای، معمولا در گستره ای از تروپوسفر میانی تا استراتوسفر قرار می گیرد و می تواند ذرات موجود در لایه جو را تجزیه کند، مطالعات نشان داده است که شکاف لایه اوزون در شرایط انجماد گردباد قطبی همراه با کلر و برم (که در اثر ترکیبات شیمیایی موسوم به کلروفلئوروکربن به استراتوسفر راه یافته اند) ایجاد می شود، همچنین این مواد هنگامی که خورشید پس از زمستانی طولانی طلوع می کند، در اثر برخورد با نور خورشید از نظر شیمیایی فعال می شوند و لایه اوزون را تخریب می کنند.

وی شرح داد: البته رادیکال های کلر و برم که در اثر تابش خورشید از ترکیبات کلروفلئوروکربن تشکیل می شوند، در هر نقطه ای از جو زمین، موجب شکسته شدن ترکیب گاز های موجود در جو از جمله اوزون خواهند شد، اما این مساله در قطب ها به دلیل شرایط آب و هوایی فوق الذکر و ضخامت کمتر لایه استراتوسفر سریع تر و شدیدتر خواهد بود.

این کارشناس محیط زیست در مورد عضویت ایران در معاهده لایه اوزون گفت: پروتکل مونترال، در پی کنوانسیون وین برای محافظت از لایه اوزون، با هدف پایان دادن به تولید ترکیبات مخرب لایه اوزون، در سال 1987 پایه گذاری شده و به تصویب 197 کشور دنیا رسیده است، جمهوری اسلامی ایران، از جمله اولین کشور هایی بوده که به این پروتکل پیوسته که می توان از آن به نام پیروز ترین همکاری زیست محیطی بین المللی ایران با دنیا نام برد.

وی در پاسخ به این سوال که ایران طی سال های اخیر چه فعالیت هایی برای حمایت از سوراخ نشدن لایه اوزون و کنترل گاز های آلاینده داشته است اضافه کرد: ایران به نام یکی از کشور های پیشروی منطقه در اجرای پروتکل مونترال، توانسته است با حذف کامل بسیاری از ترکیبات نظیر فریون ها، هالون ها، تتراکلریدکربن و کاهش قابل توجه برخی ترکیبات کلروفلئورکربن دیگر از طریق انتقال تکنولوژی های سازگار با لایه اوزن و تجهیز واحد های صنعتی و خدماتی مصرف کننده این مواد و اعمال مقررات کنترلی برای واردات و مصرف این مواد، گام های بسیار بزرگی را در راستای همکاری بین المللی در جهت حفاظت از لایه اوزون برداشته است. همگام با سایر کشور های عضو این پروتکل، برنامه ریزی شده است تا با بهره مندی از ظرفیت ها و همکاری های بین المللی، مقدار تولید و مصرف این ترکیبات تا 10 سال دیگر به صفر برسد.

فلاح در مورد مقدار سهم ایران در تولید آلودگی دنیای و سوراخ کردن لایه اوزون گفت: در دهه 1970 محققان برای اولین بار به مساله شکاف در لایه اوزون و تاثیر ترکیبات مخرب آن پی بردند، در سال های بعد تلاش ها برای کاهش یا منع تولید و مصرف ترکیباتی آن آغاز شد که تا پیش از آن کاربرد بسیار زیادی در نیاز های روزمره زندگی بشر داشته است، شاید تخمین این موضوع که سهم ایران در مقایسه با کشور های پیشرفته در تخریب لایه اوزون چه مقدار بوده، در حال حاضر ممکن نباشد، اما آن چه قابل توجه است تلاش کشور در راستای همکاری بین المللی برای کاهش تخریب این لایه است که اثرات نامطلوب آن بر زندگی انسان و محیط زیست ثابت شده است.

وی اضافه کرد: بر اساس اعلامیه کنفرانس سازمان ملل درباره محیط زیست، طبق منشور ملل متحد و اصول حقوق بین الملل، دولت ها کاملا حق دارند تا در چارچوب مقررات محیط زیستی خود از منابع شان بهره برداری کنند و هم مسئولند تضمین کنند که فعالیت های اجرا شده در حیطه صلاحیت یا کنترل آن ها، موجب زیان به محیط زیست کشور ها یا منطقه ها خارج از محدوده صلاحیت ملی آن ها نباشد.

این کارشناس محیط زیست در پاسخ به این سوال که با فرایند فعلی گرمای کره زمین لایه اوزون تا چه حدی پیش خواهد رفت؟ آیا می توان زیر آفتاب حضور پیدا کرد شرح داد: اوزن موجود در استراتوسفر، بخش عمده ای از تابش زیان بار فرابنفش خورشید را جذب می کند که در مقادیر بالاتر از نرمال برای انسان، گیاهان و حیوانات خطرناک است، مطالعات نشان داده که رسیدن حد زیاد اشعه فرابنفش می تواند ناشی از کاهش ضخامت لایه اوزون در منطقه ها مختلف باشد که موجب بیماری های پوستی از جمله سرطان خواهد شد.

فلاح در ادامه گفت: هر چند تضعیف لایه اوزون می تواند موجب عبور مقادیر بیشتر فرابنفش و افزایش دمای زمین شود، اما باید به این نکته توجه کرد که عامل عمده گرمایش دنیای، انتشار گاز های گلخانه ای نظیر دی اکسید کربن و متان است، هر چند مطالعات نشان داده که همین ترکیبات کلروفلئوروکربنی هم با داشتن اثرات گلخانه ای در افزایش دمای زمین موثر است، بر اساس آخرین گزارش گروه کاری اول هیأت تغییر اقلیم (IPCC) که بحث فیزیک پدیده تغییر اقلیم را پوشش می دهد، جمع بندی مهم ترین مطالعات اقلیمی طی حدود یک دهه، نشان می دهد که تنها باریکه ای از امید برای مقابله با تغییرات اقلیمی وجود دارد که فقط در صورت کاهش فوری، وسیع و پایدار انتشار گاز های گلخانه ای میسر خواهد شد، در این گزارش هشدار داده شده است که انسان به وضوح موجب افزایش دمای اتمسفر، اقیانوس ها و زمین شده و با مقیاس و سرعتی بی سابقه در حال تغییر سیستم های آب و هوایی است.

وی در پاسخ به این سوال که اگر لایه اوزون وجود نداشته باشد چه اتفاقی برای زمین می افتد گفت: بررسی های محققان نشان می دهد که اگر پروتکل مونترال اجرایی نشده بود، تا امروز بین 70 تا 80 درصد لایه اوزون تخریب می شد. این اتفاق می توانست موجب نابودی اکوسیستم دریایی، از بین رفتن پوشش گیاهی، کاهش شدید مقدار بهره وری کشاورزی و انقراض زودرس بسیاری از گونه های گیاهی و جانوری شود.

این کارشناس محیط زیست اضافه کرد: در صورتی که تلاش های بین المللی برای کاهش تولید و مصرف ترکیبات مخرب اوزون صورت نمی گرفت، شاهد ابتلای بسیاری از انسان ها بر اثر قرار گرفتن بیش از حد در معرض اشعه فرابنفش خورشید به بیماری های پوستی (سالانه بیش از دو میلیون مورد ابتلای سرطان پوست)، عفونی (تضعیف سیستم ایمنی) و چشمی می بودیم، با توجه به مطالعاتی که بر روی اثرات لایه اوزون اجرا شده است، می توان گفت بدون وجود این لایه حفاظتی زمین، حیات بسیاری از موجودات در کره زمین با مخاطره همراه خواهد بود.

این کارشناس در مورد مقدار تاثیر گاو ها در سوراخ شدن لایه اوزون گفت: عامل اصلی تخریب لایه اوزون، ترکیبات کربنی حاوی کلر، فلوئور و برم با منشأ انسان ساز است که در صنایع تولید تجهیزات سرماساز (یخچال و فریزر های خانگی و تجاری، آبسردکن ها، تهویه مطبوع و کولر خودرو ها و غیره) مواد خاموش کننده آتش در کپسول های آتش نشانی، اسفنج های نرم و سخت به نام عامل پف دهنده و برخی از مواد به نام حلّال و در تولید افشانه ها به کار می فرایند.

فلاح شرح داد: گاز متان منتشر شونده از صنایع دامپروری، به نام یک گاز گلخانه ای، یکی از عوامل افزایش گرمایش دنیای و تغییرات اقلیمی ناشی از آن می شود، لذا نیازمند کاهش و کنترل است، اما تأثیری در تخریب لایه اوزون ندارد، عواملی در طبیعت که منجر به آزادسازی مقادیر زیادی کلر شود (نظیر آتشفشان ها) می تواند در تخریب اوزون جوی موثر باشد.

این کارشناس محیط زیست در مورد اوزون تراپی کریستین رونالدو گفت: اوزون گازی است با ترکیب سه اتم اکسیژن که هر چند در جو زمین به نام یک لایه حفاظتی عمل می کند، اما همین گاز در نزدیکی سطح زمین به نام یکی از آلاینده های اصلی هوا (که ناشی از واکنش فوتوشیمیایی آلاینده NOX در حضور نور خورشید است)، اثرات نامطلوبی بر سلامتی انسان خواهد داشت، برخی مطالعات پزشکی حاکی از آن است که تزریق گاز اوزون به بافت های آسیب دیده، بر درمان آن موثر خواهد بود که از موضوع فعلی خارج است و ارتباطی به بحث اوزون جوی ندارد.

فلاح در مورد مقدار تأثیر ماینر ها در تولید گرمای دنیای گفت: ماینر ها به دلیل مصرف بسیار زیاد انرژی برق، موجب انتشار دی اکسید کربن (ناشی از مصرف سوخت های فسیلی در تولید برق) خواهند بود که از عوامل اصلی گرمایش دنیای است، اما تأثیری در تخریب لایه اوزون ندارند.

این کارشناس محیط زیست در خاتمه اضافه کرد: امروز پس از گذشت بیش از سی سال از پیوستن جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون وین و پروتکل مونترال و با تلاش هایی که هم راستا با جامعه بین المللی و سایر کشور ها اجرا شده، در حدود 99 درصد از ترکیبات مخرب لایه اوزون در سطح دنیای حذف شده است. در حال حاضر تغییرات اقلیمی یک موضوع فراگیر و گسترده است و در سراسر دنیا، جوامع، اقتصاد و اکوسیستم ها را تحت تأثیر خود قرار داده است، لازم است تلاش شود تا از تجربیات اجرای پروتکل مونترال استفاده کرده و با یک همگرایی، همسویی و نگرشی جامع نسبت به اقدامات مرتبط با کاهش تهدید تغییرات اقلیمی و گرمایش دنیای اقدام شود.

پایانی پیام /