همه چیز درباره نارین قلعه میبد یزد - علی آباد جدید

نارین قلعه در واقع ارگ حکومتی شهر تاریخی میبد یزد است که در پشته ای طبیعی با ارتفاع بیش از 25 متر همچنان از دوره ساسانیان راسخ باقی مانده است. از فراز قلعه، چشم انداز تاریخی و طبیعی شهر با مجموعه های به هم پیوسته ای از ساخت و سازهای خشت و گلی و باغات درهم تنیده پیداست. بیرونه ها نیز شامل مسیرهای ارتباطی برای تعامل شهر با محلات بیرونی و دیگر آبادی های پیرامون، مزرعه ها و باغ ها، گورستان و محلی برای کاروانیان بوده است.

این قلعه به لحاظ ساختار دفاعی با پنج حصار و دربند از ساختار پیچیده و منحصر به فردی بنا شده است که تقریبا نفوذ دشمن به داخل قلعه را غیر ممکن می ساخته است.

موقعیت جغرافیایی نارین قلعه میبد یزد

تاریخچه نارین قلعه میبد یزد

شهرستان میبد، که یکی از قدیمی ترین شهرهای ایران و استان یزد به شمار می آید، از قدمتی چندین هزارساله برخوردار است. این شهر به دلیل برخورداری از بافت تاریخی، بسیاری از عمارات و بناهای ارزشمند خود را در فهرست سازمان میراث فرهنگی کشور به ثبت رسانده است. به نظر می رسد براساس کشف سکه ای که باستان شناسان آن را به دوران حکومت ساسانیان نسبت می دهند، شهر میبد از اهمیت و اعتبار بسیاری در این دوران برخوردار بوده است.

جعفری، نخستین تاریخ نویس استان یزد (قرن هشتم) احداث نارین قلعه را به سلیمان نبی نسبت داده است. او با بیان افسانه ای، علت ساخت نارین قلعه میبد توسط حضرت سلیمان (ع) را پنهان کردن گنج وی بازگو می نماید.(اما مسلم است که این ماجرا تاریخی نبوده و وجه افسانه ای داشته است) کاوش گران طی حفاری های اجرا شده در این مکان، پاره سفالی کشف کردند که بیانگر اطلاعات مهم و زیادی در خصوص تمدن و قدمت این عمارت کهن است.

تصویر هوایی از نارین قلعه میبد یزد

به نظر می رسد روی این پاره سفال تصویر موجودی نیمه انسان- نیمه حیوان نقش بسته است که شباهت بسیاری به نقش نگاره های هزاره سوم قبل از میلاد مسیح که متعلق به تمدن عیلامی ها است، دارد. همچنین نارین قلعه در بدو دوران ظهور اسلام نیز از ارزش و اهمیت بسیاری برخوردار بوده است که می توان از آن به عنوان مکانی مستحکم و غیرقابل نفوذ در مقابل دشمنان و بیگانگان یاد کرد.

از نکات جالب و قابل توجهی که در خصوص این مکان تاریخی باشکوه وجود دارد، می توان به حضور شبکه های زیرزمینی قابل تردد اشاره نمود که طراحان و معماران آن دوران، آن ها را برای تدارک و تهیه مایحتاج زندگی افراد ازجمله آب و غذا احداث نموده اند. راه هایی که گفته می گردد هرگز توسط هیچ بیگانه و متجاوزی فتح نشده است. بعضی از باستان شناسان، قدمت سکونت در این مجموعه تاریخی را حدود 3 الی 4 هزار سال قبل از میلاد برآورد نموده اند. براساس قدمت بیان شده، به نظر می رسد نارین قلعه از کهن ترین تمدن بشری تاریخ یزد برخوردار است.

کارشناسان معماری براین عقیده اند که قرار گیری و احداث نارین قلعه روی زمینی بکر صورت نگرفته است. می توان آثاری از معماری را که به صورت ساختارخشتی در این مکان اجرا شده است، در بخش ها و لایه های زیرین، قسمت های زیر دیوار شمالی و بخش شاه نشین مشاهده کرد که نشان از مجموعه ای بسیار مهم و ارزشمند دارد.

دور نمایی از نارین قلعه

جالب است بدانید که این ساخت و سازها نیز روی بخشی که به نظر می رسد از قدمت بیش تری برخوردار است، اجرا شده است. البته می توان دلیل این ادعا را حضور آثاری که بر اثر سوختگی و تنور و همچنین تعدادی سفال مربوط به دوران آهن که در زیر سازه خشتی وجود دارد، مشاهده کرد. به نظر می رسد که این بنای تاریخی در دوران مختلف مورد ساخت و سازهای متعددی قرار گرفته که نشان دهنده زمان احداث، گسترش و ترمیم و بازسازی های مختلف اجرا شده در آن خواهد بود. هر چند بخش های زیرین که به نظر می رسد متعلق به دوران کهن است، به دلیل مستور بودن یا قابل دسترسی نبودن همچنان نامشخص است. ولی کارشناسان باستان شناسی بر این باورند که توده خشتی وسیع قرار گرفته روی آن متعلق به دوران حکومت ساسانیان است. آن ها مهر کشف شده و کتیبه پهلوی مربوط به آن را دلیل این ادعا بیان نموده که با خشت هایی با ابعاد 12*28*42 ساخته شده است.

بازدیدکنندگان اطراف نارین قلعه میبد

همچنین به نظر می رسد که در دوران اوایل ظهور اسلام، این قلعه را به عنوان محل سکونت مورد استفاده قرار می دادند. چراکه می توان بخش هایی از معماری قرن چهارم و پنجم هجری قمری را در این مجموعه مشاهده کرد. هرچند به نظر می رسد عملیات تعمیر، بازسازی و ساخت در نارین قلعه، در دوران حکومت آل مظفر به خاتمه رسیده است. ازجمله این بازسازی ها را می توان در بخش شاه نشین، مردم نشین، برج و باروها و خندق مشاهده کرد.

معماران معتقدند بازسازی هایی که در این قسمت ها اجرا شده بدون درنظر دریافت اصول درست معماری و غیر مستحکم بوده که به صورت دیوارهایی به صورت چینه و خشت مشاهده می گردد. آن ها معتقدند سازندگان، این بازسازی های غیر اصولی را با شتاب و عجله انجام داده اند.

معماری نارین قلعه میبد

معماری نارین قلعه میبد یزد

کهن دژ نارین قلعه میبد دارای دو قسمت مردم نشین و حاکم نشین بوده است که بعد از طی مسیری حلزونی از دربند اول به سمت بالا به سه طبقه شاه نشین می رسیدند . در قسمت شاه نشین ساختارهای معماری از دوره های مختلف به ویژه از دوره ساسانیان به چشم می خورد و خشت هایی با ابعاد 45 سانتی متر و ارتفاع 12 سانتی متر مشاهده می گردد که بر عظمت و شکوه این بنا می افزاید .

ابعاد خشت هایی که در ساخت این بنا مورد استفاده قرار گرفته است با یکدیگر متفاوت بوده و همین امر بیان کننده ساخت و تکمیل قلعه در دوران مختلف تاریخی است. بعضی از این خشت ها که احتمال می رود در دوران مادها استفاده شده باشند، از ابعادی برابر با 10*24*40 سانتیمتر برخوردارند. دیوارهای سنگین تو در تو به همراه چندین فصیل و دربند و برج و باروهایی که این بنا را از پیرامون خود جدا می نماید ساختار کالبدی نارین قلعه را تشکیل می دهند ، تمام برج ها و دربندهای مشاهده شده در این بنا مجهز به تیرکش ها و روزن ها و جان پناه می باشند که جنبه های تدافعی قلعه را آشکار می سازند ، این بنا در اغلب دوره ها به عنوان ارگ حکومتی و گاه به عنوان پناه گاه استفاده می شده است.

نمایی دیگر از نارین قلعه میبد یزد

کلام آخر

جالب است بدانیم بناهای دیگری در کشورمان با اسم نارین قلعه ثبت شده اند که هر کدام در شهرهای مختلفی مانند اردبیل، نائین، سردرود و سمنان می باشند. شما تا به حال به کدامیک از نارین قلعه ها سر زده اید؟!

منابع: ویکی پدیا، کجارو، همشهری آنلاین

گروه گردشگری خبرنگاران